- Центрально-юпикский язык
-
Аляскинский юпикский язык Самоназвание: Yugtun, Cugtun
Страны: Регионы: Общее число говорящих: 10 000
Классификация Категория: Письменность: Языковые коды ISO 639-1: —
ISO 639-2: —
ISO 639-3: esu
См. также: Проект:Лингвистика Аляскинский юпикский язык и аляскинский юпик[1] , центрально-юпикский язык, центрально-аляскинский юпик[2], центральный аляскинский юпик распространён по западному побережью Аляски между долинами рек Кускоквим и Юкон и в районе Бристольского залива. Число носителей — около 10 тысяч человек. Центрально-юпикский язык взаимопонятен с языком алютик. Центрально-юпикский язык в течение длительного времени находился в тесном контакте с русским языком (XVIII—XX вв.), что оставило значительный след в лексике, ср. yassik 'ящик', luskaq 'ложка' и многие другие; всего в центрально-юпикском выделено более 200 русских заимствований.
Содержание
Диалекты
Юпик :
- Уналик-Пастулик юпикский (англ. Norton Sound Yup’ik)
- Unalirmiut : Atnegmiut, Kuuyuŋmiut, Eŋlutaleġmiut, Caxtulegmiut, Uŋallaqłiŋmiut, Tacirmiut
- Pastulirmiut
- Юкон-Кускоквим юпикский (англ. General Central Yup’ik). Племена: Qerauranermiut, Kuigularmiut, Qip’ngayarmiut, Qaluyaarmiut, Marayaarmiut, Chnagmiut, Kuigpagmiut, Akulmiut, Caninermiut, Kusquqvagmiut (Unegkumiut, Kiatagmiut)
- Эджегик юпикский (англ. Egegik Yup’ik, Bristol Bay Yup’ik)
Чупик :
- Чевак чупикский (юп. Cup’ik (sg) Cupiik (dual) Cupiit (pl), Cugtun (язык); англ. Cup’ik, Hooper Bay-Chevak Cup’ik)
- Нунивак чупикский (юп. Cup’ig (sg), Cupiik (dual), Cupiit (pl), Nuniwarmiut, Cugtun (язык); англ. Cup’ig, Nunivak Cup’ig or Cup’ik)
Внутри центрально-юпикского выделяется два диалекта: диалект посёлка Хупер-Бей и Чевак и диалект острова Нунивак; последний имеет ряд отличий от собственно центрально-юпикского. Тем не менее, диалекты в основном взаимопонятны.
Числа
Юконо-Кускоквимский
юпик [3][4][5]Хупер-Бейо-Чевакский
чупик [6]Нунивакский
чупик [7]Числа atauciq atauciq ataucir 1 malruk malruk malzrug 2 pingayun pingayun pingayun 3 cetaman citaman cetaman 4 talliman talliman talliman 5 arvinglegen / arvinelgen arvinelgen arwinleg 6 malrunlegen / malrunelgen malrunelgen malzrunleg 7 pingayunlegen / pingayunelgen pingayunelgen pingayunleg 8 qulngunritaraan qulngunritaraq qulngunrita’ar 9 qula / qulen qula qula 10 qula atauciq qula atauciq qula-ataucir 11 qula malruk qula malruk qula-malzrug 12 qula pingayun qula pingayun qula-pingayun 13 akimiarunrita’ar akimiarunritaraq akimiarunrita’ar 14 akimiaq akimiaq akimiar 15 akimiaq atauciq akimiaq atauciq akimiar ataucir 16 akimiaq malruk akimiaq malruk akimiar malzrug 17 akimiaq pingayun akimiaq pingayun akimiar pingayun 18 yuinaunrita’ar cuinaunritaraq cuinaunrita’ar 19 yuinaq cuinaq cuinar 20 yuinaq qula / yuinaq qulen cuinaq qula cuinar-qula 30 yuinaak malruk / malruk ipiaq (Yukon) malruk ipiaq malzrug-ipiar 40 yuinaak malruk qula malruk ipiaq qula . 50 yuinaat pingayun / pingayun ipiaq pingayun ipiaq pingayun ipiar 60 yuinaat pingayun qula pingayun ipiaq qula . 70 yuinaat cetaman citaman ipiaq cetaman-ipiar 80 yuinaat cetaman qula citaman ipiaq qula talliman ipiar qula 90 yuinaat talliman talliman ipiaq talliman ipiar 100 tiissitsaaq tiititsaaq / tiissitsaaq tiisiss'ar 1.000 qulen tiissitsaat . . 10.000 yuinaat talliman tiissitsaaq . . 100.000 miilicaaq . . 1.000.000 tiissitsaaq miilicaaq . . 1.000.000.000 Русские заимствование
Русская Америка эпохи (1733 - 1867)
- cainik < рус. чайник'
- cukunak / cukunaq < рус. чугунок
- kaminiaq < рус. камин
- kelipaq < рус. хлеб
- kuskaq < рус. кошка
- luuskaaq < рус. ложка
- mass'laq < рус. масло
- missuuk < рус. мешок
- mulut'uuk < рус. молоток
- nuussiq < рус. нож
- paltuuk / pal'tuuk < рус. пальто
- puckaq < рус. бочка
- pucunaq < рус. бочонок
- putuskaq < рус. подушка
- saarralaq / caarralaq < рус. сахар
- saayuq / caayuq < рус. чай
- sap'akiq / cap'akiq < рус. сапоги
- saskaq / caskaq < рус. чашка
- Slaaviq < рус. ящик
- spiickaaq < рус. спичка
- sulunaq / culunaq < рус. солонина ?
- tiissicsaaq < рус. тысяча
- yaassiik : < рус. ящик
Примечания
- ↑ http://dblang2008.narod.ru/Languages_in_JM.xls
- ↑ http://files.istorichka.ru/FTP/Periodika/Voprosy_Jazykoznanija/1984/1984_5.pdf
- ↑ Jerry Lipka, Culturally Negotiated Schooling: Toward a Yup’ik Mathematics
- ↑ How to count in Yup’ik
- ↑ Yup’ik Eskimo Grammar, Irene Reed and all.(1977)
- ↑ On the Facebook: Cup'ik Word Of The Day - Chevak by Rebecca Nayamin (Kashunamiut School Cup’ik Language Teacher)
- ↑ Nuniwarmiut Piciryarata Tamaryalkuti, Nunivak Island Cup'ig Language Preliminary Dictionary
Ссылки
- Православные тексты на эскимосском (юпик) языке.
- Вахтин Н. Б. Юпикские языки Аляски.
- О программе подготовки учителей юпикского языка Аляски в США.
Литература
- Reed I., Miyaoka O., Jacobson St., Pascal A., Krauss M. Yupik Eskimo Grammar. Fairbanks, 1978.
- Jacobson St. Yup’ik Eskimo Dictionary. Fairbanks, 1984.
Языки эскимосско-алеутской семьи Алеутская группа алеутский • медновский¹ Инуитская группа гренландский • инуиннактун • инуктитут (восточный, западный) • инупиак • инувиалуктун (диалекты: сиглитун, ууммармиутун, кангирьюармиутун) Юпикская группа аляскинские: алютикский • центрально-юпикский
юитские (сибирские): науканский • чаплинскийДругие сиреникский² † Примечания: ¹ смешанный язык; ² классификация языка дискуссионна; † мёртвый язык Категории:- Языки и диалекты по алфавиту
- Эскимосско-алеутские языки
- Языки США
- Уналик-Пастулик юпикский (англ. Norton Sound Yup’ik)
Wikimedia Foundation. 2010.